Tìm hiểu về trải nghiệm bất lợi thời thơ ấu

Trong quá trình nuôi dạy Bé, nhiều Ba Mẹ vẫn hay nghĩ rằng Bé còn nhỏ xíu, chưa biết gì đâu. Nhưng thật ra, những điều con trải qua trong 5 năm đầu đời lại chính là nền gạch đầu tiên hình thành nên cảm xúc, cách nghĩ và cả nhân cách của Bé sau này. Một cái ôm dịu dàng khi Bé sợ hãi sẽ giúp Bé học được rằng mình xứng đáng được yêu thương. Ngược lại, một lời quát mắng lạnh lùng hay sự im lặng thờ ơ, cũng có thể để lại những “vết xước vô hình” mà Bé mang theo rất lâu. Những vết xước ấy nếu lặp lại nhiều lần hoặc kéo dài, chúng sẽ trở thành những trải nghiệm bất lợi thời thơ ấu hay còn gọi là ACES (Adverse Childhood Experiences). 

❓ Vậy ACES là gì? Và vì sao Ba Mẹ cần biết đến nó sớm? Hãy cùng Daisy Home tìm hiểu ngay trong bài viết dưới đây!

ACES là khái niệm được các nhà khoa học nghiên cứu từ cuối thập niên 1990, chỉ ra rằng:

Trẻ em từng trải qua nhiều bất lợi về tâm lý, như bị mắng chửi thường xuyên, sống trong môi trường căng thẳng, thiếu kết nối với người thân, sẽ có nguy cơ cao gặp vấn đề tâm lý, hành vi, sức khỏe khi lớn lên.

Những điều này không cần phải là biến cố lớn, mà đôi khi nó đến từ những cái thường ngày như:

_ Bé thường xuyên bị la, bị so sánh

_ Ba Mẹ quá bận, không phản hồi cảm xúc của Bé

_ Gia đình thường có xung đột, căng thẳng kéo dài

_ Bé thấy Ba Mẹ buồn bã, mệt mỏi nhưng không được giải thích hay ôm ấp

Tất cả những điều ấy đều có thể là ACES – và nó tích tụ dần, giống như những cơn mưa nhỏ, âm thầm bào mòn niềm tin và sự an toàn bên trong Bé.

🌱 Những trải nghiệm bất lợi (ACES) thường rơi vào ba nhóm chính:

1️⃣ Tổn thương trực tiếp đến Bé

_ Bị mắng, chê bai, làm nhục

_ Bị đánh phạt quá mức

_ Không được ai quan tâm khi buồn, sợ hãi

2️⃣ Căng thẳng kéo dài từ môi trường sống

_ Ba Mẹ cãi nhau, la hét, chiến tranh lạnh

_ Có người nghiện rượu, trầm cảm hoặc mắc bệnh tâm lý nặng

_ Ba Mẹ ly hôn, chia xa không êm đẹp

3️⃣ Thiếu kết nối cảm xúc an toàn với Ba Mẹ

_ Bé không được Ba Mẹ ôm, nhìn vào mắt khi nói chuyện

_ Cảm xúc của Bé không được công nhận: “Con có gì mà buồn!”, “Nín ngay!”

_ Ba Mẹ quá mệt mỏi, trống rỗng nên không thể hiện tình yêu ra ngoài

💁‍♀️ Vậy Ba Mẹ có thể làm gì để giảm thiểu ACES cho Bé?

🕊 Tạo ra những kết nối nhỏ mỗi ngày

Dành ra 10–15 phút mỗi ngày để thực sự hiện diện bên Bé như:

Ôm Bé và hỏi: “Hôm nay con có vui không?”

Nhìn vào mắt Bé và cười khi Bé kể một chuyện nhỏ

Chạm nhẹ vào vai Bé khi Bé khóc, và nói: “Ba/Mẹ ở đây với con.”

Những hành động nhỏ này giúp Bé cảm thấy mình được thấy, được nghe, được thấu hiểu. Từ đó, tạo nên cảm giác an toàn cảm xúc, là nền tảng để Bé lớn lên vững vàng, tự tin và tử tế.

🕊 Phản hồi cảm xúc thay vì phán xét

Khi Bé bộc lộ những cảm xúc mạnh như giận dữ, sợ hãi hay buồn bã, phản ứng đầu tiên của Ba Mẹ đóng vai trò vô cùng quan trọng. Nếu Ba Mẹ chỉ trích hay gạt đi, Bé dễ học cách che giấu cảm xúc, hoặc tệ hơn là cảm thấy có lỗi khi có cảm xúc đó. Ngược lại, nếu Ba Mẹ phản hồi bằng sự thấu hiểu, Bé sẽ cảm nhận được mình được lắng nghe và chấp nhận. Ví dụ như:

Khi Bé nổi giận, thay vì nói: “Con hư quá!”, Ba Mẹ có thể nói: “Con đang giận phải không? Mẹ ôm con một cái nhé.”

Khi Bé sợ, thay vì: “Có gì mà sợ!”, hãy nói: “Con sợ điều này à? Có Ba/Mẹ ở đây với con nhé.”

Những phản hồi đầy yêu thương và đồng cảm này không chỉ giúp Bé bình tĩnh hơn trong khoảnh khắc khó khăn, mà còn xây dựng cho Bé niềm tin rằng Bé luôn có Ba Mẹ ở bên cạnh yêu thương và tin tưởng.

🕊 Chăm sóc/chữa lành chính mình để hiện diện đủ đầy

Khi Ba Mẹ mệt mỏi sẽ khó giữ bình tĩnh và yêu thương trọn vẹn. Vì vậy, bên cạnh chăm sóc Bé và gia đình, Ba Mẹ hãy yêu thương, chăm sóc bản thân. Bởi khi Ba Mẹ vui vẻ, mạnh khỏe, Bé cũng sẽ cảm nhận được sự ấm áp và bình yên lan tỏa.

Nếu Ba Mẹ từng lớn lên với nhiều tổn thương, xin đừng trách bản thân mình, nhưng hãy bắt đầu chữa lành những tổn thương bên trong từ hôm nay để không truyền tiếp điều ấy cho Bé.

Việc hiểu về ACES không phải để Ba Mẹ thấy lo sợ hay tự trách mình, mà là để Ba Mẹ có thêm ánh sáng soi đường trong hành trình nuôi dạy Bé. Khi Ba Mẹ nhận ra những điều tưởng chừng nhỏ nhặt mỗi ngày như một cái ôm, một ánh mắt lắng nghe, một cái gật đầu thừa nhận cảm xúc, lại chính là nền tảng tạo nên một đứa bé vững vàng, thì Ba Mẹ sẽ biết mình có thể làm điều gì đó khác đi, dịu dàng hơn, yêu thương hơn. Bởi lẽ, phòng ngừa những trải nghiệm bất lợi cho Bé không nằm ở việc cố gắng làm mọi thứ thật hoàn hảo, mà là ở sự có mặt đủ đầy, ấm áp và tỉnh thức của Ba Mẹ trong từng khoảnh khắc đời thường.

Daisy Home Preschool